Zingevingstherapie
Vandaag de dag is kanker steeds minder vaak een dodelijke ziekte. In dat kader richt de psychologische zorg zich minder op terminale patiënten en psychische stoornissen, en meer op het vinden van zinvolle manieren om te leven met kanker, ondanks fysieke beperkingen en onzekerheden. Zingeving speelt een cruciale rol in de aanpassing aan kanker. Ondanks een gebrek aan grote stress worstelt zo’n 70% van alle patiënten met vragen over zingeving en heeft behoefte aan begeleiding daarbij. Patiënten die hun leven als zinvol ervaren, hebben de ziekte beter in hun leven geïntegreerd, functioneren psychologisch beter en hebben een betere kwaliteit van leven.
De meeste psychologische interventies richten zich echter niet rechtstreeks op zingevingsvragen. Daarom ontwikkelden Breitbart e.a. in New York een groepstherapie van 8 sessies specifiek gericht op zingeving met kanker. Deze therapie bestaat uit uitleg, discussie en ervaringsoefeningen, en is gebaseerd op Victor Frankl’s logotherapie die zich richt op het zoeken naar zin via creativiteit, ervaring, houding en nalatenschap.
Breitbarts therapie had grote effecten op welzijn en psychisch functioneren, waarschijnlijk dankzij de volgende effectieve elementen: directe focus op zingeving; gestructureerde/geprotocolleerde aanpak; stimuleren en verdiepen van ervaring; praktisch; uitleg; positieve therapeutische houding.
Projectdoel
Wij hebben een ‘Groepstraining Zinvol Leven met Kanker’ gebaseerd op Breitbarts therapie ontwikkeld, toegepast en geëvalueerd bij Nederlandse patiënten met kanker. Therapiedoel is: patiënten met kanker helpen om hun eigen manieren te vinden om hun leven naar tevredenheid zinvol vorm te geven en te leiden, ondanks eventuele fysieke beperkingen en onzekerheid. Specifiek: zoeken naar zingeving (bv herordenen van oude zingeving, nieuwe zoeken, praktische hindernissen oplossen); leven volgens nieuwe concrete doelen; onderscheiden wat veranderd kan worden en wat niet; integratie in de levensgeschiedenis; emoties uiten en sociale steun ontvangen; verbeterd psychisch functioneren.
Projectopzet
Het project bestond uit vier fases:
1. vertaling en aanpassing van het therapieprotocol en training van therapeuten (2/groep)
2. pilot studie in 2 groepen van 6-8 patiënten;
3. effectonderzoek/randomized controlled trial in 150 patiënten (50 volgen de interventie, 50 een sociale steun groep, 50 krijgen gebruikelijke zorg),
4. analysefase.
Alle deelnemers zijn curatief behandeld voor kanker in het Leids Universitair Medisch Centrum, het Alrijne Ziekenhuis, Amstelland Ziekenhuis of OLVG. In de pilot studie werd elke sessie door patiënten en therapeuten geëvalueerd om het therapieprotocol te verbeteren. De therapie-effecten zijn onderzocht met vragenlijsten voor en na de therapie, en 3, 6, 12 en 24 maanden later. Vragenlijsten bestonden uit meerdere betrouwbare en valide schalen, en onderzoeken tevens welke patiënten het meeste baat hebben bij de interventie.
Relevantie
We hebben een geprotocolleerde interventie ontwikkeld die patiënten met kanker helpt hun leven (opnieuw) zinvol in te vullen. Dit sluit meer aan bij de zingevingsvragen van patiënten dan andere interventies. Een geprotocolleerde interventie is makkelijk te leren aan andere therapeuten, en groepstherapie is tijds- en kostenefficiënt.
Subsidie
VUmc en KWF / Alpe d’HuZes (2011-2015).
Projectleider
Prof. dr. I.M. Verdonck-de Leeuw, Psycholoog, Logopedist, Linguïst, afd. KNO/Hoofd-halschirurgie, AmsterdamUMC, locatie VUmc en afd. Klinische Psychologie, Vrije Universiteit, Amsterdam.
Vragen?
Voor vragen kunt u terecht bij Prof.dr. IM Verdonck-de Leeuw, via [email protected]