Aanpassingsstoornis

Aanpassingsstoornis bij patiënten na behandeling voor kanker

Achtergrond
Het bericht kanker te hebben brengt veel onzekerheid, angst en stress teweeg.  De ziekte kan het idee van onkwetsbaarheid, controle, rechtvaardigheid en het leiden van een zinvol leven aantasten. Emoties zoals angst en depressie en veranderingen in het leven doen een groot beroep op het aanpassingsvermogen van de patiënt. Problemen met aanpassen kunnen van milde en korte duur zijn waarbij de patiënt dit zelf oplost. Er zijn echter ook patiënten waarbij dit niet het geval is en waarbij de klachten ernstig en langdurend zijn. In zo’n situatie spreken we van een aanpassingsstoornis. Dit kan een reden zijn om psychosociale hulp te zoeken.

Doel van het onderzoek
Aanleiding van dit project is dat sinds 2012 de behandeling van aanpassingsstoornissen bij patiënten met kanker uit het verzekerde pakket van de basisverzekering is gehaald. Op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is er een programma uitgezet waar dit onderzoeksproject deel van uitmaakt. Op basis van onder andere de resultaten van dit onderzoek zal een definitief besluit genomen worden over de toekomstige financiering van deze zorg.

Het doel van dit project is het onderzoeken van:

1. De prevalentie van aanpassingsstoornissen en de behoefte aan een psychologische behandeling bij kankerpatiënten met een aanpassingsstoornis
2. De effectiviteit en kostenutiliteit van psychologische behandeling.
3. De budget impact van de psychologische behandeling.

Psychologische behandeling
De psychologische behandeling bestaat uit 3 modules op maat aangeboden aan de behoeftes en wensen van de patiënt.

Afhankelijk van het effect van iedere module kan de behandeling worden afgerond of worden voortgezet met een volgende module.
Module 1 bestaat uit diagnostiek en psycho‐educatie en module 2 en 3 uit diverse behandelingen gericht op verwerking en heroriëntatie. De keuze voor een behandeling binnen module 2 en 3 wordt op maat aangeboden, in samenspraak met de patiënt.
Module 1 bestaat uit een maximum van 4 sessies met een psycholoog, psychotherapeut of psychiater en module 2 en 3 uit een maximum van 6 sessies.

Methode
Onderzoeksopzet
Dit project bestaat uit 2 delen. Deel 1 omvat een observationeel cohort onderzoek waarbij een representatieve groep patiënten met kanker wordt gescreend op het wel of niet hebben van een aanpassingsstoornis. Deel twee is een prospectieve, gerandomiseerde gecontroleerde trial naar de effectiviteit, kostenutiliteit en budget impact van de op maat gemaakte psychologische behandeling met metingen op baseline en 3 en 6 maanden na baseline. De interventiegroep (op maat gemaakte psychologische behandeling) wordt vergeleken met de controlegroep (wachtlijst van 6 maanden).

Onderzoekspopulatie
Voor deel 1 zijn de inclusie criteria:  patiënten na behandeling van kanker (alle types en stages, met uitzondering van huidkanker) die zijn gediagnosticeerd voor 2018, die zijn behandeld met curatieve of palliatieve intentie en ouder zijn dan 18 jaar. Participanten van deel 1 die gediagnostiseerd zijn met een aanpassingsstoornis worden bij interesse geïncludeerd voor deel 2.

Uitkomstmaten
In deel 1 zal het bereik van de interventie worden onderzocht door patiënten te diagnosticeren op het wel of niet hebben van een aanpassingsstoornis via twee stappen:

1. screenen met vragenlijsten
2. en, indien uit de antwoorden van de patiënt op de vragenlijst blijkt dat hij/zij een verhoogd risico heeft op een aanpassingsstoornis, een diagnostisch interview door een GZ‐ of klinisch psycholoog, psychotherapeut of psychiater geregistreerd in het NVPO deskundigenbestand.

In deel 2 zal de effectiviteit, kostenutiliteit en budget impact van de op maat gemaakte psychologische behandeling worden onderzocht. De primaire uitkomstmaat is psychologische distress (HADS). Secundaire uitkomstmaten zijn kwaliteit van leven (EORTC-QLQ-C30), aanpassingsvermogen aan kanker (MAC), kwaliteit van leven (EQ-5D-5L) en kosten (iPCQ and iMCQ)

Samenwerking
Dit project is een samenwerking van de Vrije Universiteit van Amsterdam, Radboudumc, het Ingeborg Douwes Centrum, en Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).

Projectgroep
Prof. dr. I.M. Verdonck – de Leeuw, afd. KNO/Hoofd-halschirurgie, AmsterdamUMC en afd. Klinische Psychologie, VU, Amsterdam
Prof. dr. JB Prins, afd. Medische Psychologie Radboudumc, Nijmegen
Prof dr LV van de Poll-Franse, IKNL, Eindhoven
Dr. F. Jansen, afd. Klinische Psychologie, VU, Amsterdam
Dr. J.A.E Custers, afd. Medische Psychologie Radboudumc, Nijmegen
Dr E. Aukema, Ingeborg Douwes Centrum, Amsterdam
Dr. N. Horevoorts, IKNL, Eindhoven
F.E. van Beek MSc, afd. Klinische Psychologie, VU, Amsterdam
L.M.A Wijnhoven MSc, afd. Medische Psychologie Radboudumc, Nijmegen

Subsidie
ZonMw

Vragen?
Voor vragen kunt u terecht bij Florie van Beek MSc, junior onderzoeker op dit project,  [email protected] en dr F Jansen, [email protected]